احیاگر معروف

فلسفه حجاب/تصویر

نمایش تصویر

هرروز مانتوهایتان چسبان تر می شود...

خرید کردن با رنگ و بوی حیا

امروزه با وجود بازارها و مرکز خریدهای متعدد در سطح شهر و با وجود تنوع های بی شمار در کالاها، شاید بتوان گفت؛ خرید کردن به ویژه برای زنان به جزئی ضروری و جدایی ناپذیر از زندگی آنان تبدیل شده است.
حضور بیش از حد زنان در بازارها علاوه بر اینکه آسیب های مختلف مادی و معنوی را برای آنان به همراه خواهد داشت، ممکن است به کم شدن حجب و حیای زنانه نیز منجر شود.
در این نوشتار سعی شده است توصیه هایی برای یک بانوی محجبه یادآوری شود تا بتواند محجوبانه خرید کند.


برای خرید کردن دعا کنید

هنگاهی که تصمیم می گیرید برای تهیه نیاز خود به بازار مراجعه کنید، حتماً برای این کار دعا کنید و از خداوند بخواهید که در تهیه کالای مورد نظرتان شما را یاری کند تا در زمان کوتاه تر و با کیفیت و قیمت بهتر و مناسب تر این نیاز شما تأمین شود.
در حدیثی به نقل از امام صادق سلام الله علیه چنین آمده است: هرگاه خواستی کالایی بخری سه بار بگو: « الله اکبر»؛ آن گاه این دعا را بخوان :
اللَّهُمَّ إنِّی اشتَرَیتُهُ أَلتَمِسُ فِیهِ مِن فَضلکَ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ. اللَّهُمَّ فَاجعَل لِی فِیهِ فَضلَاً. اللَّهُمَّ إِنِّی اشتَرَیتُهُ أَلتَمِسُ فِیهِ مِن رِزقِکَ [اللَّهُمَّ] فَاجعَل لِی فِیهِ رِزقاً؛
بار الها! من این را خریدم و در آن، فضل و احسان تو را می طلبم، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و برای من در آن، برکت قرار بده. (الکافی، ج۵، ص۱۵۶)


برای رفتن به بازار از چادر مناسب استفاده نمایید

اگر از پوشش چادر استفاده می کنید، بهتر است برای بازار رفتن از چادر های مدل دار که دست ها در آنها آزاد باشد، استفاده نمایید. این کار سبب می شود با داشتن چند ساک خرید در دست، به حجاب کامل شما خدشه ای وارد نشود و بتوانید با آرامش و با حفظ حجاب کامل به خرید خود بپردازید. همچنین استفاده از کیف مناسب که نگهداشتن آن در کنار حفظ چادر، راحت و آسان باشد و به رعایت کامل حجاب خدشه ای وارد نکند، توصیه می شود.
اگر از پوشش مانتو استفاده می کنید، به این نکته توجه داشته باشید که در بازارها به دلیل تردد زیاد افراد، بیش تر در معرض دید نامحرمان هستید علاوه بر اینکه افراد سودجو نیز بیشتر در محل های شلوغ رفت و آمد می کنند، لذا انتخاب یک مانتوی گشاد با رنگی که جلب نظر نکند، در اینگونه مکان ها بیش از پیش ضروری خواهد بود.


از بازارگردی در ساعات پر ازدحام بپرهیزید

محجبه بودن الزاماً آدابی را به همراه دارد، از آن جمله این است که یک محجبه باید تلاش کند در ساعات شلوغ و پر ازدحام که احتمال تنه خوردن به نامحرم در آن وجود دارد به بازار نرود. حتی الامکان باید تلاش کند در ساعات خلوت تر به بازار مراجعه کند تا از برخورد و تنه خوردن به نامحرم جلوگیری کرده باشد. ساعات صبح و روزهای بین هفته روزهای خلوت تری هستند و می توانید به راحتی خرید خود را انجام دهید.
امام علی علیه السلام خطاب به مردم عراق فرمودند: «ای مردم عراق؛ خبر یافتم که زنان شما در راه (بازار) پهلو به پهلوی مردان می زنند، آیا شرم نمی کنید؟ آیا شما (مردان) حیا نمی کنید و غیرت نمی ورزید؟» (کافی ط- الاسلامیه، جلد ۵، ص ۵۳۷)


با فروشندگان مرد، با حیا رفتار نمایید

این روزها بازار خرید کردن آنقدر داغ است که شاید برخی از بانوان در بین هیجان و شوق خرید کردن، از برخی ریزه کاری های مربوط به رعایت حریم محرم و نامحرم غافل شوند لذا برای یک بانوی محجبه شایسته است در گفتگو با فروشندگان مرد جانب حیا و عفاف را رعایت نمایند.
بهتر است برای خرید پوشاک زنانه به مغازه هایی مراجعه کنید که از فروشندگان خانم استفاده می کنند. البته در مواردی مانند مانتو و روسری قطعاً اشکالی ندارد که فروشنده آن آقا باشد. اما در موارد دیگر قطعا ضرورت ندارد. خوشبختانه مغازه ها و فروشگاه هایی که فروشندگان آنها خانم باشند بسیار زیادند و محدودیتی برای شما به عنوان یک خانم محجبه وجود نخواهد داشت.


با یکی از محارم خود به خرید بروید

برای برخی خریدها می توانید یکی از محارم خود را با خود همراه کنید تا در صورت لزوم او با فروشندگان مرد گفتگو کند. این کار برای حفظ حریم و حیای یک بانوی مسلمان شایسته تر است.

حریم خود را با چانه زدن خدشه دار نکنید

تخفیف گرفتن که اصلاحاً به چانه زدن معروف است، یکی از متداول ترین فرهنگ های خرید است. چانه زدن از نظر اسلام رد نشده است و حتی در مواردی هم به آن تأکید شده است که خواننده می بایست در مورد چند و چون آن تحقیق نماید، اما در مورد یک بانوی محجوب و با وقار شایسته است که در این عمل جانب حیا و تعادل را رعایت نماید. هر زنی بر اساس حیای دورنی و فطری خود می فهمد که در هر موردی که با نامحرم گفتگو می کند آیا در حد مجاز و تعادل بوده است یا نه، و بیش از آن اخلاقی نیست.
در مورد چانه زدن هم باید دقت کنید که چه حدی از آن را به کار می برید و شأن محجبه و مسلمان بودن خود را خدشه دار نکنید. به طور کلی بهتر است این کار به مردان سپرده شود و در صورت عدم حضور آنان اصراری برای چانه زدن نباشد.


خرید های خود را یادداشت کنید

برای اینکه از آسیب های بازار گردی در امام بمانید و در حد ضرورت برای تهیه نیازهای خود به بازار مراجعه نمایید، بهترین کار نوشتن اقلام مورد نیازتان است و حتی می توانید قیمت حدودی آن ها را نیز تعیین کنید تا بهتر بتوانبد هزینه هایتان را مدیریت کنید.
نوشتن خرید ها این مزیت را نیز دارد که خرید کالایی از قلم نمی افتد و هم به خاطر یک یا دو چیز کوچک دوباره به بازار نمی روید و هم از خرید کالاهای غیر ضروری و تکراری در امان خواهید بود.


از همراهانی محجوب و با وقار استفاده کنید

برای رفتن به بازار با کسانی همراه شوید که حجب و حیای لازم را رعایت کنند. از همراهی با کسانی که نه تنها پوشش مناسبی ندارند و نگاه های آلوده را به سمت خود جلب می کنند بلکه رفتارهایی دور از حیا و عفاف دارند که طمع بدلان را به خود جلب می کنند، بپرهیزید. چرا که همراهی با این افراد سبب می شود که شما نیز در معرض گمان بد دیگران قرار بگیرید.

سبک زندگی اسلامی/دو رویی

برای نمایش تصویر کامل وبا کیفیت کلیک کنید

سبک زندگی اسلامی/انصافسبک زندگی/آسیب های ماهواره ای

برای نمایش تصویر کامل وبا کیفیت کلیک کنید

سبک زندگی اسلامی/انصاف

برای نمایش تصویر کامل وبا کیفیت کلیک کنید

زن وشوهری که با هم متحول شدند

دانلودفیلم

چرا مهمترین شعار اسلام در عصر معاصر حجاب است؟

در عین حال که در دین ما این مقدار توصیه شده است که کار خیر را آهسته و بی سر و صدا انجام دهید و ثواب آن چند برابر است اما بعضی از اعمال را به ما گفتند آشکار انجام دهید. به آن دسته اعمال که سفارش شده آشکارا انجام دهیم شعائر دینی می گویند.

در اینجا به ۵ مورد از شعار های دینی اشاره می کنیم:

۱- بلند صلوات فرستادن: صلوات یک شعار هم است. لذا پیغمبر فرمودند: وقتی می خواهید بر من صلوات بفرستید صداهایتان را بلند کنید. این یک نشانه است و مثل پرچمی است که باید بلند شود. نشان می دهد این دین زنده است و طرفدار دارد. تاثیر تربیتی هم بربچه های ما بسیار زیاد است. نگاه کنید یک بچه سه چهار ساله وقتی می بیند بزرگتر با این اسم احترام می گذارد می فهمد این اسم مقدس است. تاثیر تربیتی بر بچه های ما خیلی زیاد است. این شعار در بین ما پررنگ است.

۲- اذان را پخش کردن: به محض اینکه صدای اذان بیاید می فهمید مسلمان هستند. این یک نشانه و نماد و پرچم است. فقها هم فتوا دادند اگر به عنوان مثال قبل از اذان قرآن بگذارند و بعد از اذان مداحی از بلندگوپخش کنند؛ اگر همسایه ها راضی نباشند نمی شود این کار را کرد. اما اذان را نمی شود همسایه ایی بیاید و بگوید من نمی خواهم بشنوم و صدایش را قطع کنید. نه خیر، اذان حق مسلمین است.

۳- انتخاب نام نیکو برای فرزندان: امام صادق فرمودند: اولین حقی که بچه به گردن پدر و مادر دارد انتخاب نام نیک است. اگر چیز مهمی نبود دشمن های اهل بیت اینقدر با اسم های مقدس مبارزه نمی کردند. معاویه در زمان خودش بخشنامه صادر کرده بود که در سرتاسر بلاد اسلامی حاکمان بلاد اگر در حوزه حکومتیشان فرزندی به دنیا آمد که نام اورا علی گذاشتند می توانید خانه را روی سر اهلش خراب کنید. با این اسم مبارزه می کردند. وقتی در یک کشور غریب می روید از نام طرف می توانید بفهمید که مسلمان است یا نه.

۴- برگزاری مجالس اهل بیت: مجالس اهل بیت نشانه زنده بودن این مذهب است. چه مجالس عذا و چه شادی اهل بیت. این مجالس خود اهل بیت هم با زبان و هم عملا خیلی توصیه می کردند که این مجالس را داشته باشید. امام صادق به یکی از شاگردانش فرمود: مجلس می گیرید و دور هم جمع می شوید راجع به دین صحبت می کنید؟ او فرمود بله. امام صادق فرمودند من این مجالس رادوست دارم. امام صادق آن هایی را که شرکت کردند دوست داد. خود حضرت خانه اش روضه می گرفت. امام صادق فرمودند تعداد ملائکه ای حضور داشتند و گریستند از تعداد انسان بیشتر بودند.

۵- یکی از نشانه های دین حفظ حجاب است

یکی از مهم ترین شعائر دینی در دنیای معاصر حجاب است. حجاب از مهم ترین شعائر دینی است. این که شعار است؛ در غرب خیلی مسلمان زندگی می کند اما روی پیشونی اش ننوشته که من مسلمانم. اسم اش را هم اگر ببرد می فهمید. فقط با یک چیز است که بدون اینکه حرف بزند می فهمیم مسلمان است. اگر ببینید در خیابان یک خانم محجبه راه می رود. لازم نیست چیزی بگویید متوجه می شوید که مسلمان است. مهم ترین شعار در دنیای معاصر حجاب است.

*چرا حجاب در زمان معاصر مهم ترین شعار دینی است؟

این که یک سره تایید می کنیم در زمان معاصر به خاطر این که در گذشته تاریخ حجاب مخصوص کشورهای اسلامی نبود. یهود، مسیح و حتی برخی از تمدن های غیر دینی زن براساس حجب و حیا ذاتی حجاب داشته است. زن پوشش اش گشاد و بلند و بدن پوش بود. حتی مرد هم همین طور بود.
در تاریخ هند، یونان و ایران باستان هم تن زن و حتی مرد لباس سه مشخصه بلند، گشاد و بدن پوش بود.
لباس هایی که عبا تن روحانیان هست و مثل کت بلند می ماند؛ این مخصوص روحانیان نبود. صد و پنجاه سال پیش کشور خودمان را نگاه کنیم همه از این کت های بلند به تن داشتند. فیلم دلیرانه تنگستان که شاید بیست و پنج سال پیش ساخته شده که اشغالگرهای انگلیسی به ایران وقتی وارد می شوند؛ تنگستانی ها و دشتستانی های بوشهر به ریاست فرمانده ای رییس علی دلواری این ها در مقابل اشغال انگلیس ها ایستادند. اگر این فیلم را نگاه کنید که بازسازی آن دوره هست. می بینید تن تنگستان ها و دشتستان های ایرانی همه اشان از این عباها است. یک شال روی کمرشان و یک کلاه هم روی سرشان است.
همین الان در بعضی جاها مانند استان خراسان و استان یزد اگر برید می بینید مسن ها کت بلند تا سر زانو به تن دارند. یا امامه سرشان است. با این که روحانی نیست و یک کشاورز است پوشیده است. در گذشته ما هم همینطوری بود.
در یکی از کشورهای اروپایی بودم یک نمایشنامه خیابانی بود که حدود صد تا صد و پنجاه سال پیش آن کشور را به نمایش می گذاشت. لباسی که آن خانم به تن داشت شبیه لباس راهبه ها بود. فقط یک پوشیه کم داشت. کاملا محجبه بود. این لباس صد و پنجاه سال پیش کشوری است که لباس به تنشان بند نیست. متاسفانه در این دهه های گذشته در غرب لذت را به لذت های تن و بدنی خلاصه کردند و هر چیزی مانع از لذت بردن است باید حذف و یا کم شود از جمله لباس که مانع لذت است. در این زمان لباس چسبان و تنگ و بدن نما در بدن مرد و به خصوص زن شد. از آن زمان به بعد حجاب مخصوص کشورهای اسلامی شد.

*خانم محجبه راه هم می رود شعار می دهد

اینقدر مبارزه با حجاب می کنند؛ چون خانم محجبه وقتی در خیابان راه می رود شعار می دهد. شعار به نفع دین می دهد. لزومی ندارد که حرف بزند پوشش اش شعار است. خود پوشش اش به نفع دین شعار دادن است. درود خدا بر خانم های باحجاب. که لحظه لحظه اشان عبادت است. چون لحظه لحظه دارند به نفع دین شعار می دهند. و از آن طرف خانم های بدحجاب بدانند یا ندانند؛ بخواهند یا نخواهند ضربه به مقاومت جبهه حق می زنند و مقاومتش را سست می کنند. خیلی از خانم هایی که بدحجاب اند می گوییم با دین هیچ عناد و دشمنی ندارند. اهل بیت و دین را دوست دارند. خیلی اندک هستند آن هایی که با دین دشمنی دارند.

*مسلمان بودن به ظواهر است؟

خیال می کند که حجاب مسئله شخصی است. مانند غذا خوردن. ولی این طور نیست در خانه هرطور بخواهی می توانی بپوشی. ولی وقتی بیرون می آیی لباس و پوشش تو یک الگو درست می کند و مدل است. کسی گمان نکند که مسلمان بودن مگر به ظواهر و اسم علی و حسین است و مگر مسلمان بودن به ریش و چادر است؟ نه تو دلت کینه نداشته باش و بااخلاق باش مسلمان بودن به این هاست و باطن آدم خوب باشد. جواب این است که می دانیم که مسلمان بودن فقط به این ظواهر نیست. خیلی ها اسم علی و حسین در طول تاریخ داشتند و تیشه به ریشه دین زدند. رضاخان اسمش رضا بود و کشف حجاب را او در ایران باب کرد. مسلمان بودن فقط به این ظواهر نیست ولی این ظواهر هم جز اش است. چون کسی که ظواهر را حفظ نکند آرام آرام محتوا را هم از دست می دهد. آن کسی که حجاب ندارد دل پاک هم برایش نمی ماند. سوره نور آیه حجاب را برایش بگویید یا سیره حضرت زهرا را بگوید می گوید حالا و زیر بارش نمی رود. قبول نمی کند و می گوید برای آن زمان بود.

ویژه نامه تحت وب حضرت مادر( ایام فاطمیه س)

هر خجالتی حیا و هر حیایی خجالت نیست

شاید تا به حال، تجربه کرده باشیم و یا دیده باشیم که کسی اهل نماز است؛ امّا در برخی از اجتماعات از خواندن نماز، شرم می‌کند و یا ممکن است کسی اهل حجاب باشد و آن را دوست داشته باشد؛ امّا در برابر دیگران از باحجاب بودن خود خجالت بکشد. همچنین ممکن است کسی اهل عفّت باشد؛ امّا در برابر دیگران از این که مثلا با جنس مخالف ارتباط ندارد خجالت می کشد. در همه این موارد نوعی از کمرویی وجود دارد، اما کم رویی که به حیای مثبت تعبیر نمی شود. بلکه حیا یعنی خودداری از انجام دادن کارهای قبیح؛ امّا اگر کسی به خاطر دیگران و در مقابل آنان آنچه را نیک است ترک کند، کم‌رویی نامیده می‌شود. کم‌رویی، یعنی شرم کردن از کار نیک.
همان گونه که تعبیر «فعل قبیح» در تعریف حیا دو شاخه داشت (انجام دادن قبیح و ترک کار نیک) تعبیر «فعل نیک» هم در تعریف کم رویی دو شاخه دارد” انجام دادن کار نیک و ترک کار قبیح”. بنابراین حیا، یعنی شرم از انجام دادن فعل قبیح و کم‌رویی، یعنی شرم از انجام دادن کار نیک. نتیجه حیا، خودداری از انجام دادن کار قبیح است و نتیجه کم‌رویی، خودداری از انجام دادن کار نیک.

تفاوت حیا با کم رویی

گاهی حیا به عنوان کم‌رویی معرّفی می‌شود و بار ضدّ ارزشی کم‌رویی بر آن حمل می‌گردد و حتّی ممکن است فرد را نسبت به رفتاری که ناشی از حیا و نه کم‌رویی است متنفّر سازد. مثلاً ممکن است به دختر جوانی که از ارتباط با جنس مخالف، خودداری می‌کند برچسب کم‌رویی زده شود، حال آن که این رفتار ناشی از حیاست، نه کم‌رویی. به نظر می‌رسد که این امر در صدر اسلام نیز وجود داشته است. با ظهور اسلام و مطرح شدن حیا برخی افراد رفتارهای حیامند دیگران را حمل بر کم‌رویی می‌کردند. روزی گروهی نزد رسول خدا آمدند و گفتند: «کم‌رویی، فلانی را فاسد کرده است.» آنان تصوّر می‌کردند رفتار او ناشی از کم‌رویی است و کم‌رویی نیز مایه فساد است. به همین جهت، از رسول خدا چاره‌جویی کردند. رسول خدا متوجّه اشتباه آنان شد و به آنان متذکّر شد که این حیاست و حیا از آموزه‌های اسلام است و بی‌حیایی، از پستی انسان است.(۱) در روایت دیگری آمده که حضرت به آنان فرمود: «حیا، کسی را فاسد نمی‌کند. اگر می‌گفتید حیا او را اصلاح کرده، درست گفته بودید.»(۲)
بنابراین، باید مرز میان این دو را تشخیص داد تا از اشتباه جلوگیری شود. برای این کار نخست باید فعل قبیح را به درستی شناخت تا کارهای نیک قبیح ارزیابی نشوند. بدین منظورباید ملاک شرع را در مورد فعل قبیح مورد توجّه قرار داد و قبیح شرعی را شناخت. همچنین باید ملاک عُرف را مورد توجّه قرار داد و قبیح عرفی را نیز شناخت. البته در قبیح عرفی لازم است اموری مورد پذیرش قرار گیرند که مخالف شرع نباشند. عرف اگر مخالف شرع بود و آنچه را شرعْ قبیح دانسته بود جایز شمرد، مورد توجّه قرار نمی‌گیرد. قلمرو عرف در خارج از قلمرو شرع است و محدود به آداب اجتماعی می‌گردد. همچنین باید فعل نیک را نیز با معیار شرع و عرف به خوبی شناخت تا قبیح ارزیابی نشوند. در صورت شناخت صحیح فعل قبیح و فعل نیک تمیز حیا از کم‌رویی آسان می‌گردد و مغالطه و اشتباه‌اندازی در آن، راه پیدا نمی‌کند. در این صورت کارهایی که مطابق حیاست، کم‌رویی ارزیابی نمی‌شوند و کارهایی که مطابق کم‌رویی هستند حیا ارزیابی نمی‌گردند.

مفاهیم اصلی کم‌رویی

کم‌رویی نیز مانند حیا دارای چهار مفهوم اصلی است. این مفاهیم چهارگانه عبارت انداز: فعل نیک، شخص کم‌رو، حضور و نظارت و خودداری و بازداری.
در این نوشتار این چهار مفهوم را به طور مختصر، بررسی می‌کنیم:


۱- فعل نیک

موضوع شرم در بحث حیا، فعل قبیح بود و شخص باحیا از انجام دادن فعل قبیح خودداری می‌کرد؛ امّا در این جا موضوع کم‌رویی«فعل نیک» است که تفاوت حیا و کم‌رویی در آن نهفته است. شخص باحیا از انجام دادن فعل قبیح شرم می‌کند و لذا کارش یک ارزش محسوب می‌شود؛ امّا فرد کم‌رو از فعل نیک شرم می‌کند و لذا کارش ضدّ ارزش به شمار می‌رود. در برخی روایات از دو واژه «خیر» و «حق» استفاده شده است. شرم از (اِبراز) حق کم‌رویی است. وقتی رسول خدا از علی علیه‌السلام خواست تا یکی از فضایل خود را برای ابوبکر و عمر بیان کند، ایشان خجالت کشید و گفت: «أستحیی یا رسول اللّه؛ شرم دارم، ای رسول خدا!» رسول خدا به ایشان فرمود: «حَدِّثهُما إنَّ اللّه‌َ لایَستَحیی مِنَ الحَقِّ. به آنان بگو خداوند از آنچه حقّ است، شرم نمی‌کند.»(۳)
امام سجّاد علیه‌السلام نیز در بیان ویژگی‌های مؤمن، به کار خیر اشاره کرده و فرموده‌ است که مؤمن کار خیر را نه به خاطر ریا انجام می‌دهد و نه به خاطر کم‌رویی ترک می‌کند.(۴) همان گونه که می‌بینیم در این دو کلام حکیمانه، موضوع کم‌رویی، «فعل حق» و «فعل خیر» دانسته شده است.


۲- فرد کم رو

فرد کم‌رو به دلیل‌ویژگی‌هایی که دارد، هنگام مواجهه با «فعل نیک» از حاضران شرم می‌کند و دست می‌کشد. در کم‌رویی، صحبت از این نیست که شخص اعتقادی به درست بودن فلان عمل ندارد؛ بلکه بحث از این است که فلان کارِ درست را به خاطر دیگران، ترک می‌کند و انجام دادن آن را در جمع آنان نادرست می‌پندارد. ممکن است شخص کم‌رو در وضعیت دیگری به انجام دادن آن کار مبادرت کند؛ ولی اکنون و در حضور این جمع قادر به انجام دادن آن نیست. بنابراین علّت ترک فعل نیک بی‌اعتقادی فرد نسبت به آن نیست؛ بلکه علّت آن ناتوانی فرد در انجام دادن کارهایی است که ممکن است برخلاف خواست دیگران باشد. به همین جهت است که در روایات، از کم‌رویی به عنوان حیای ضعف یاد شده است. آنچه فرد کم‌رو را به این کار وا می‌دارد ضعف و ناتوانی اوست. امام صادق علیه‌السلام فرمود: «الحیاء علی وجهین؛ فمنه ضعف ومنه قوّه وإسلام وإیمان؛ حیا بر دو گونه است: یکی حیای ضعف است و دیگری حیای قدرت و اسلام و ایمان».(۵)


۳_حضور و نظارت

قوام هر حیایی (چه مثبت و چه منفی) بسته به حضور ناظران و درک نظارت آنان توسط فرد کم‌روست. آنچه در این جا باید بدان اشاره کرد، این است که در صورتی یک حضور و نظارت به حیای منفی و کم‌رویی منجر می‌شود که میان فعل نیک و باورهای حاضران و ناظران، اختلاف وجود داشته باشد. اگر کسی بخواهد کار مثبتی انجام دهد و هیچ کس حضور نداشته باشد و یا اگر حضور دارد، موافق انجام دادن آن کار باشد، در چنین فرضی کم‌رویی شکل نمی‌گیرد. وقتی کم‌رویی شکل می‌گیرد که:
◄ اولاً: کسانی حضور داشته باشند و یا دستِ کم، تصوّر شود که وجود دارند.
◄ ثانیا: از دیدگاه آنان فعل مورد نظر، قبیح شمرده شود و یا دستِ کم، تصوّر شود که انجام دادن این کار نزد آنان قبیح است.
قبیح بودن کار نزد ناظران، فشار سنگینی را بر فرد وارد می‌سازد. این یک اصل است که حضور موافقان یک کار فضایی را ایجاد می‌کند که به تسهیل کار می‌انجامد و حضور مخالفان، سبب ایجاد مانع می‌گردد. به همین جهت کسی که اهل عبادت است، در جمع عبادت‌کنندگان به راحتی وظایف عبادی خود را انجام می‌دهد؛ امّا ممکن است برای انجام دادن همین کار در جمع افرادی که موافق آن نیستند، با مشکل روبه رو شود و یا کار، به سختی صورت پذیرد. البته صِرف سخت شدن کار برای فرد به معنای کم‌رویی وی نیست. ممکن است کسی به خاطر انجام دادن فرایض دینی، مورد تمسخر و آزار و اذیّت دیگران قرار بگیرد؛ امّا دست از کار خود نکشد. رسول خدا و علی علیه‌السلام و خدیجه علیهاالسلام در آغاز اسلام، به تنهایی در مسجد الحرام نماز می‌خواندند و همه آزارها و فشارهای روانی را تحمّل می‌کردند؛ امّا از کار خود خجالت نمی‌کشیدند. افرادی که کم‌رو نیستند، از هیچ سرزنشی نمی‌ترسند(۶) و به خاطر هیچ نکوهشی، دست از کار درست خویش نمی‌کشند. بنا بر این، صِرف وجود مخالفت و حضور مخالفان ، موجب کم‌رویی نمی‌شود. آنچه این حضور را به عاملی برای کم‌رویی تبدیل می‌کند ضعف و ناتوانی فرد در تحمّل فشار روانی حاضران و مخالفت‌های آنان است. وقتی یک انسان ضعیف النفس در برابر دیدگان سرزنشگر مخالفان قرار گیرد و توان مقاومت در برابر آن را نداشته باشد، کم‌رویی به وجود می‌آید و فرد را از انجام دادن کار، باز می‌دارد.


۴_باز داری و خودداری

وقتی عوامل سه گانه یادشده پدید آمدند، پدیده بازدارندگی به وجود می‌آید. اگر انسانی که ضعف شخصیت دارد بخواهد کار مثبتی انجام دهد، ولی فرد یا افرادی حضور داشته باشند که آن کار را نپسندند و او را بر این کارْ سرزنش کنند، و یا اگر خود فرد، انجام دادن فلان کار درست را نزد آنان قبیح بداند، در چنین فضایی انصراف از انجام دادن کار و خودداری از آن به وجود می‌آید. در بحث حیا مسئله‌ای به نام «مهار کردن نفس» وجود دارد؛ ولی در این جا چنین تعبیری صحیح نیست. در کم‌رویی حضور دیگران سبب مهار شدن نفس نمی‌شود؛ بلکه عاملی برای آزادی نفس امّاره می‌گردد. در کم‌رویی بازدارندگی هست؛ امّا کنترل نفس نیست. مثلاً کسی که می‌خواهد نماز بخواند، ولی به دلیل خجالت کشیدن از دیگران، آن را ترک می‌کند آیا با این کار نفس خود را مهار کرده است و یا به کمک نفس امّاره آمده و از بروز یک کار شایسته، جلوگیری کرده است؟! و یا کسی که اهل حجاب است، ولی از رعایت حجاب در جمع برخی افراد، خودداری می‌کند،آیا نفس خود را کنترل کرده است؟ کسی که اهل فلان کار خلاف نیست، ولی در جمعی قرار گرفته که به خاطر حضور آنان، حس می‌کند نمی‌تواند از انجام دادن آن خودداری کند، آیا نفس خود را مدیریت کرده است؟ یا این که چون نتوانسته آن را مدیریت کند، مجبور است تن به کاری دهد که موافق آن نیست؟پس می توان نتیجه گرفت که هر کرویی تعبیر به حیا نمی شود و حیا کردن فرد در انجام امور مختلف ، کم رویی و خجالت نیست.

◄ منبع:
پژوهشی در فرهنگ حیا_عباس پسندیده

◄ پی نوشت:
۱_«جاء قوم إلی نبی اللّه صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بصاحبهم فقالوا: یا نبی اللّه! إنّ صاحبنا هذا قد أفسده الحیاء ! فقال النبی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله: إنّ الحیاء من شرایع الاسلام وإنّ البذاء من لؤم المرء؛ گروهی همراه با کسی خدمت پیامبر رسیده و گفتند: ای پیامبر خدا ! حیا ، این همراه ما را فاسد کرده است! پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود : حیا از آیین اسلام است و بی‌حیایی از پستی فرد است». (المعجم الکبیر، ج۱۰، ص ۲۱۴، ح ۱۰۵۰۶؛ بحار الأنوار، ج۷۱، ص۳۲۹)
۲_ «قالوا: یا رسول اللّه! إن حارثه بن النعمان أفسده الحیاء! فقال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌و‌آله: لایفسد الحیاء ولکن لو قلتم أصلحه الحیاء لصدقتم؛ گفتند: ای رسول خدا! حیا حارثه بن نعمان را تباه کرده! رسول خدا فرمود: حیا، تباه نمی‌سازد؛ و اگر می‌گفتید حیا او را اصلاح کرده، هر آینه راست گفته بودید». (مکارم الأخلاق، ابن ابی الدنیا، ص ۳۶ ، ح ۷۸ ؛ کنزالعمّال ، ج ۳ ، ص ۱۲۷ ، ح ۵۷۹۹)
۳_ مناقب علیّ ، ابن مغازلی ، ص ۹۵ ، ح ۱۳۹ ؛ العمده ، ابن بطریق ، ص ۳۷۵ ؛ بحار الأنوار ، ج ۳۹ ، ص ۱۱۸
۴_ «المؤمن … لایعمل شیئا من الخیر ریاءً ولایترکه حیاءً» . (الکافی ، ج ۲ ، ص ۲۳۱ ؛ الأمالی ، صدوق ، ص ۵۸۲ ؛ تحف العقول ، ص ۲۸۰ ؛ بحار الأنوار ، ج ۶۷ ، ص ۲۷۰)
۵_(تحف العقول ، ص ۴۱۸)
۶_«وَلاَ یَخَافُونَ لَوْمَهَ لاَلـءِمٍ ؛ و از سرزنش هیچ ملامتگری نمی‌ترسند» . (مائده : آیه ۵۴)