احیاگر معروف

چرا گناه در جامعه رواج پیدا کرده است؟

وقتی اسم امر به معروف و نهی از منکر می‌آید عده زیادی ناخود‌آگاه یاد بحث حجاب و باید نبایدهای آن می‌افتند. این موضوع تا آنجا ادامه دارد که حتی برخی این دو واژه را مترادف هم می‌دانند؛ درحالی که بحث حجاب را تنها می‌توان یکی از مباحث زیرمجموعه امر به معروف و نهی از منکر دانست. در نگاه اول به بحث امر به معروف و نهی از منکر، یک چیز بیش از همه خود نمایی می‌کند و آن این است که در ترکیب‌بندی این دو ابتدا امر به معروف و بعد نهی از منکر آمده ؛ یعنی ابتدا تعریف، تمجید و تشویق جامعه به کارهای نیک و پسندیده مد نظر است سپس بحث نهی ازمنکر یا جلوگیری عملی و زبانی از رفتارهای بد و ناشایست.

در این راستا حجاب نیز یکی از این موضوعاتی است که اول باید تشویق و ترغیب به آن گسترش یابد و بعد افراد را در رابطه به عدم عمل به آن چه اموخته شده و تشویق گشته‌اند نهی کرد.

وقتی خوب به مسئله نگاه می کنیم می بینیم امربه معروف و نهی از منکر درواقع همان انتقاد دلسوزانه و از سر خیرخواهی است. انتقادی که اگر در همه ما وجود داشت وضعیت جامعه این گونه نبود. در تعریف کلی انتقاد همان فاکتورهای امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد؛ یعنی این که از خوبی‌های کار فرد، گروه یا ساختار بگوییم و تعریف کنیم و آنها را به ادامه دادن آن روش تشویق نماییم در عین حال از بدی ها و مشکلات پیش روهم بگوییم و درصدد رفع آن باشیم یا مخاطب را در صدد رفع آن تحریک کنیم. مثلا اگر کسی خطایی می‌کند و شما به نقد آن بر می‌خیزید این همان انتقاد است و اگر کار مثبتی را در سطح جامعه می‌بینید و آن را تشویق عملی، مالی یا زبانی می‌کنید این همان امر به معروف است.

امام علی می فرمایند: «همه کارهاى خوب و جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منکر چون قطره ‏اى است در دریاى عمیق.» (نهج البلاغه، حکمت ۳۷۴)

این حدیث امام علی نشان از اهمیت فریضه امربه معروف و نهی از منکر در جامعه است که به عهده تک تک ماست زیرا بنا به فرمایش ایشان همه کارهای خوب ما در مقابل آن مانند قطره ای از دریاست. اگر دیدیم فردی کلاه سر مردم می‌گذارد یا دروغ می‌گوید باید به وی انتقاد کنیم یا همان امر به معروف را داشته باشیم یا اگر دیدیم پلیس زحمت کشی سر چهارراهها برای ایجاد قانون در سرما و گرما ایستاده و زحمت می‌کشد او را نسبت به مجاهدتی که می‌کند دلگرم کنیم. اگر دیدیم فعال فرهنگی یا مذهبی از کارش دلسرد شده او را یاری کنیم یا حداقل با برشمردن خیرات کار او وی را نسبت به آن چه انجام می‌دهد و انجام داده دلگرم کنیم و اگر متوجه فسادی در جایی شدیم مسئولان آن را نسبت به خطایی که انجام می‌دهند آگاه کنیم و اگر نه مسئولان بالاتر آنها. اینها همان امر به معروف و نهی از منکر است.

خیلی از خطاها ممکن است سهوی باشد و فرد نادانسته و غیرعامدانه آن را مرتکب می‌شود. مثلا وقتی چند جوان دختر یا پسر دور هم جمع می‌شوند ممکن است ندانند رفتارهایی که از آنها سر می‌زند، در دید دیگران شایسته نیست‌. این اتفاق ممکن است برای همه ما رخ داده باشد پس در ابتدای امر باید با حسن ظن به رفتارها و کارها هرچند دارای خطا باشند، نگریست سپس با ملایمت انتقاد سازنده کرد تا متوجه اشتباهش بشود.

امر به معروف و نهی از منکر در جای جای زندگی ما جا دارد. اگر در بحث حجاب هم مشکل داریم مطمئنا دلیل اصلی آن این است که در بحث امر به معروف و نهی از منکر مشکلات پایه‌ای تری داریم. دختر یا پسری که امروز در جامعه حیا را رعایت نمی‌کند برای این کارش دلایل مختلفی است ممکن است این رفتار از سر جهل باشد که با یک آگاهی دهی معمولی، مشفقانه و دوستانه که به غرور فرد لطمه نخورد موضوع حل می‌شود.

ممکن است ریشه مشکل جایی دیگر باشد. مثلا معلمی که نسبت به آموزش مبانی دینی کم کاری می کند که اگر سالها قبل این معلم را امر به معروف و نهی از منکر کرده بودیم الان نتیجه رفتار وی در جامعه چنین بروز نمی کرد. حوادث در جامعه مانند یک زنجیره می ماند هر کدام که به یکی از این زنجیره ها برخورد کردیم و وظیفه خود را در قبال آن زنجیره انجام ندادیم این همان امر به معروف و نهی از منکر است و همه در قبال رخ دادهای بعدی مسئولیم.

پدری که خواسته یا ناخواسته لقمه حرام به خانه می برد در قبال رفتارهای بعدی فرزندانش مسئول است، چراکه همه می دانیم تاثیر لقمه حرام در فرد چقدر زیاد است. مادری که در مورد آن چه پدر خانواده به خانه می آورد حساس نیست و مرد خانه را در به دست آوردن رزق حلال تشویق نمی کند در قبال آینده خود و کودکانش مسئول است.

همه می دانیم که امر به معروف ونهی از منکر هدف اصلی حرکت کاروان امام حسین (علیه اسلام) به سمت کربلا بود. اما چقدر به این واقعه دقت داشته‌ایم که امام حسین در روز عاشورا خطاب به افرادی که برای شهادت ایشان شمشیر به دست شده بودند فرمودند دلیل آن که حرف حق در دل شما اثر نمی‌گذارد لقمه و نطفه های شبهه ناک است. (این درحالی بود که قاتلین امام حسین به ظاهر افرادی متعبد و مذهبی بودند که حتی نماز شکر برای قتل آن بزرگوار خواندند و عده‌ای به نیت قرب الی الله به میدان آمده بودند)

برخی از ما تنها فکر می‌کنیم امر به معروف و نهی از منکر فقط به زمانی که فسادی علنی شد منحصر می‌شود و این نادرست است. بسیاری از فسادها از اتفاقات شبهه ناک و معمولی شروع می‌شود که باید جلوی آنها را گرفت. خیلی وقت ها یک گفتگوی دوستانه یا دادن امید به مخاطب می‌تواند مانع از اتفاقات وحشتناک در آینده شود. پس تا انجا که می‌توانیم باید نقاد باشیم، نقد سازنده و امید دهنده که در همه مراحل و اتفاقات رخ دهد.

بگذارید یک مثال دیگر نیز بیاوریم و بحث را خاتمه دهیم. مثلا یکی از مباحث موجود در جامعه بحث ازدواج است اگر مردم نسبت به چشم و همچشمی‌های موجود در جامعه مهریه‌های سنگین و یا حتی عدم ازدواج جوانان سکوت نمی‌کردند مطمئنا الان با بحران جنسی در جامعه به این شکل روبرو نبودیم. امر به معروف و نهی از منکر حتی شامل قوانین ضعیف نیز می‌شود قوانینی که شاید قانون گذاران از اثرات سوء بعدی آن بی اطلاع باشند و شما به عنوان یک متخصص و حتی فرد عامی این آینده را می‌توانید پیش بینی کنید. سکوت شما در قبال چنین قوانینی نیز جایز نیست. برای مثال یکی از دلایل بحران جنسی در ایران قوانینی بود که در دهه ۶۰ و ۷۰ البته از روی خیرخواهی شکل گرفت منطبق بر این قوانین دخترانی که در دوران مدرسه ازدواج می‌کردند از ادامه تحصیل در شرایط عادی محروم می‌شدند چرا که مسئولان بیم ان را داشتند که مباحث جنسی در مدارس مطرح گردد اما همین قانون باعث شد تا تحصیل مغایر با ازدواج دیده شود و سن ازدواج به دوران دانشجویی و بعد از ان برسد که کم کم همان سن نیز تا بالای ۳۰ سال اوج گرفت. اگر در آن زمان این قانون به نقد گذاشته می‌شد و آگاهان و دلسوزان در مورد اصلاح چنین قوانینی دست به کار می‌شدند الان با چنین بحران ترسناکی روبرو نبودیم.


فرهنگ نیوز