احیاگر معروف

راز رسیدن به خوشبختی از زبان  بانو نصرت بیگم امین

بانو نصرت بیگم امین، از زنان عالمه و فاضله و عارفه دوران ما است که هنوز قدر و قیمت او به خوبی شناخته نشده است؛ زنی که مراتب علم و دین‌شناسی را تا اعلاترین درجاتی که مردان در دوندگی‌های عالمانه‌شان به دنبال آن‌اند در حصن و حفاظ خانه‌اش کسب کرد و شد «بانو مجتهده امین». زنی که از مردان فقیه و مجتهد هم‌عصرش چیزی کم نداشت و نگین و فخر دوران است.

کتابی برای رسیدن به خوشبختی

کتاب «روش خوشبختی»، کتابی است که خود بانو امین در مقدمه آن می‌نویسند: «در نظر دارم به یاری خداوند متعال به‌طور ساده و مختصر پیامی مشتمل بر اندرزهای نیکو به خواهران ایمانی خود ابلاغ کنم. در افراد بشر مخصوصاً در جماعت بانوان کسی پیدا نمی‌شود که آرزوی خوشبختی و سعادت‌مندی در دل خود نپروراند، لکن چنین گمان می‌شود که سعادت و خوشبختی، یک سرنوشت ازلی است و حصول آن مافوق تدبیر بشر است، این است که در مقام تحصیل آن برنمی‌آید.
«ای خواهر محترم و ای دوشیزگان عزیز! اگر آرزوی خوش‌بختی و کامیابی دارید، گوش‌ دل باز کنید تا من راه و روش و طرز رفتار یک خانم خوشبخت و سعادت‌مند را برای شما شرح دهم. تا آن‌که بفهمید و تصدیق نمایید که خوش‌بختی و کام‌یابی در چیزهایی نیست که تصور می‌کنید و آرزو دارید. وقتی به آن برسید و در پس هر آرزویی صدها آرزوی دیگر همراه دارید و عمر عزیز خود را به همین‌طور می‌گذارنید. این‌ها آرزوهای بچه‌گانه است و عقلایی نیست. …ریشه خوش‌بختی و بدبختی را در باطن خود پیدا کن و پیش از آن‌که وسایل خوش‌بختی را فراهم کنیم، بایستی بدانیم خوش‌بختی چیست و بدبختی کدام است.»

قدم به قدم در مسیر خوشبختی

صفحات آغازین کتاب، درس دین‌شناسی است؛ قدم به قدم توحید و شناخت خدا، ادله اثبات او و صفات الهی؛ تا رسیدن به نبوت و اثبات و صفات و تعداد انبای الهی و پرداختن به خاتم انبیا و دین اسلام و احکام و تکالیف آن.
در قدم بعد، کتاب رنگی زنانه به خود گرفته و به تشریح تکالیف زنان پرداخته می‌شود: «وظایفی که اختصاص به زن دارد بسیار است، بعضی راجع به احکام و عبادات، از قبیل حیض و نفاس و استحاضه که آن راجع به رساله‌های عملیه است و بعضی راجع به حقوق و وظایف او نسبت به دیگران که آن بسیار است و در این‌جا اجمالاً سه وظیفه مهم او را می‌نگارم: اول وظیفه او نسبت به شوهر، دوم وظیفه زن نسبت به اولاد، سوم وظیفه او نسبت به اجانب.»

وظایف والدین نسبت به فرزندان

در ادامه حقوق زنانشویی هر یک از زوجین به طور مختصر بررسی می‌شود؛ اموری مانند پاکیزگی خانه و زینت زن و استقبال از همسر و حفظ مال و آبرو و عرض همسر و تمکین برای زن و خوش‌رفتاری و سخت‌نگرفتن و رعایت حال زن و نفقه و… برای مرد. تکلیف دیگری که عنوان شد، وظایف والدین در قبال فرزندان است: «چنان‌چه معلوم است اصلاً حکمت زناشویی و این همه تشریفات و وظایفی که شارع مقدس در امر ازدواج مقرر فرموده، روی اصل اولاد است که نسل بشر سالم و لایق کمالات و ترقیات شایسته و تربیت نیکو گردد.».
در این زمینه نیز به تشریح این وظایف از زمان انعقاد نطفه و مراقبت‌های زمان حمل و دوران شیردهی به نوزاد پرداخته می‌شود تا دوران مدرسه و بزرگ‌سالی او: «بایستی خیلی جدیت و کوشش کرد که معلمین و رؤسای آن مدرسه اشخاص دین‌دار و باایمان و تقوی باشند و نیز باید بسیار مراعات کرد که بچه‌های همکلاس او از خانواده‌های محترم و دین‌دار باشند؛ زیرا اخلاق بچه‌ها در هم تأثیر کلی دارد.»

اصل اول برای زنان

تکلیف دیگر به بررسی وظایف زن در جامعه اسلام در دو بعد شئون زن در جامعه و حجاب و ستر می‌پردازد. در این بررسی، اصل اولی برای زن حضور در خانه و فرزندآوری است و توضیح داده می‌شود: «اشتباه نشود، نمی‌گویم زن از کار و کسب بالمره (ناگهان) معاف است و باید تن‌پروری را شعار خود کند. تمام افراد بشر، بلکه تمام موجودات بایستی مشغول کار باشند. غرض این است که نخستین وظیفه او این است که به کارهای داخلی اختصاصی خود بپردازد، پس از آن به کاری که منافی با مقام عفت تستر او نباشد.»

مردان قدردان فرشته های معنوی خود باشند

در ادامه نیز مسأله حجاب از حیث امر الهی‌بودن و جهاد محسوب‌شدن و بیان آیات حجاب و نظرات موافقان و مخالفان و…، به تفصیل مورد بررسی قرار می‌گیرد: «ببین در نظر شارع چقدر امر حجاب اهمیت دارد که با این‌که به زن امر فرموده خود را بپوشانند، هم به زن و هم به مرد امر می فرماید نگاه به یکدیگر ننمایند». و در ادامه این بحث توصیه‌هایی خطاب به مردان آمده است: «به شما توصیه می‌کنم هر یک از شما زن عفیفه پرهیزکار دارید از او بسیار قدردانی کنید، او را عزیز محترم بدارید و از هیچ فداکاری درباره او خودداری نکنید و بدانید که او یک فرشته معنوی است در منزل شما که سعادت دنیوی رهین اوست». و توصیه‌هایی نیز خطاب به زنان: «خواهرم تو مسلمان و مسلمان‌زاده‌ای و مقدسات مذهب در تمام ملل محترم است؛ خود را هدف تیر چشم‌های ناپاک بعضی مردهای بی‌عفت قرار مده. در خانه خود بنشین و مشغول انجام وظیفه خداپسند خود باش و سعادت خود را تأمین نما...» توصیه‌هایی که موجب افزونی مهر و محبت میان زوجین خواهد شد.

مراقب خرافات باشید

در ادامه سایر اصول دین شامل معاد و عدل معرفی شده است و به بررسی دقیق امامت و مبانی و ادله اثبات آن و وظایف ما نسبت به آنان پرداخته می‌شود. سپس خرافات بین مردم مورد نقد قرار می‌گیرد و به زنان به طور خاص توصیه می‌شود: «روی سخن به بانوان محترم، ای خواهران عزیز! اگر طالب سعادت و خوشبختی هستید هرگز پیرامون خرافات نگردید، اگر دین‌دار هستید آن‌چه از دین نیست داخل در دین نکنید، در هر کاری موقعیت وظیفه دینی خود را بفهمید، هر چه سر انسان می‌آید از روی جهل و نادانی است…» بانو امین ریشه خرافات را در وجه غالب آن در وسواس می‌داند و به تخطئه این صفت با استدلالات دینی می‌پردازد.

امتیازات زنانه

بخش بعدی کتاب باز هم زنانه است و بیان امتیازات و خصوصیات زن می‌پردازد.

اول: «نخستین عامل خدادادی که در وجود زن است و راه او را به حق نزدیک می‌کند، همان رقت قلب است که جبلی زن (ذات) است، قلب رقیق و حساس و دل نازک و چشم گریان به خدا نزدیک است.»

دوم: «دوم امتیاز زن: عاطفه و محبت غریزی است که سرشته با خون اوست، ببین محبت مادر را نسبت به اولاد… و نیز محبت زن نسبت به شوهر و دختر نسبت به پدر و مادر و خواهر نسبت به برادر و نیز نسبت به خویشان و بستگان محبت زن چقدر غلو دارد و این‌که گفتیم عاطفه و محبت راه را به حق تعالی نزدیک می‌کند، برای این‌که در محبت اسراری نهفته شده…»

سوم: «سومین امتیاز زن از خودگذشتگی و تحمل مصائب و بردباری است که این صفت در زن نیز بیشتر ظهور دارد و با این‌که زن رقیق‌القلب است و زودتر از ناملایمات متأثر می‌شود و به جزغ و فزغ می‌افتد… با این حال چنان‌چه تجربه شده، حوصله و بردباری و تحمل او در مشقات زیادتر است».

چهارم: «زن در امور خیریه از مرد قوی‌تر و فعال‌تر و احساسات او زیادتر است».

پنجم: «خانه‌نشینی و انزوا که این یکی از اسباب و طریق سیر الی‌الله و وسیله قرب به حق تعالی می‌شود.

خانه نشینی فضیلت است!!!

بانو امین در ادامه فضیلت خانه‌نشینی را چنین توضیح می‌دهد: «اشتباه نشود، نمی‌گویم زن بایستی در خانه بنشیند و خود را از هر کمال و دانش و فضیلتی محروم گرداند و… خانه‌نشینی به تنهایی فضیلت‌آور نمی‌شود، خانه‌نشینی اگر با فضائل اخلاقی و علم و ایمان و تقوی و معنویت نباشد، هرگز سعادت و خوشبختی برای ما تأمین نخواهد کرد.»
در ادامه نیز توصیه‌هایی اخلاقی در مورد رابطه ایمان و خوشبختی بیان کرده و به اوصاف پنج‌گانه در تقویت قلب شامل: سکوت، کم‌خوری، عزلت و کناره‌گیری، دوام ذکر می‌پردازد و اصول ملکات حمیده: حکمت، عفت، شجاعت و عدالت را نام برده و کتاب را با این جمله به پایان می‌برد: «این‌که کتاب روش خوش‌بختی و توصیه به خواهران ایمانی به پایان رسید.»