احیاگر معروف

چرا رنگ مشکی در اسلام کراهت دارد؟

معمولاً وقتی افرادی می خواهند به چادر انتقاد وارد کنند از رنگ مشکی آن شروع می کنند و از آنجا که در دین نیز احادیثی مبنی بر کراهت رنگ مشکی وجود دارد، به چادر مشکی تشکیک وارد می کنند.
رنگ های مختلفی که در جهان طبیعت وجود دارد هر یک جلوه ای از عظمت خدای متعال است. هر رنگ معنا و اثری دارد و بر حسب آن می تواند کاربردهای خاصی نیز داشته باشد، برای مثال رنگ سبز ایجاد خرمی می کند، عامل تسکین انسان هست و سیستم عصبی انسان را کنترل می کند؛ موجب ثبات ضربان قلب و جریان خون در حالت طبیعی می‌شود. لذا از این رنگ در اتاق های عمل استفاده می کنند. یا به عنوان مثال در مورد رنگ قرمز روایات مختلفی است که وقتی آن ها را در کنار هم می گذاریم به این نتیجه می رسیم که کراهت یک رنگ مربوط به مکان و شرایط استفاده از آن می شود.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند که رسول خدا(ص) استفاده از لباس سرخ رنگ را مکروه مى دانست. (دعائم
الاسلام، ص ۱۳۳) در روایت دیگرى از آن حضرت آمده که فرمود: از رنگ قرمز برحذر باشید، چون محبوب ترین
زینت در نظر شیطان است. (نهج الفصاحه، ص ۱۹۸)
ولی در روایت دیگر اینطور می خوانیم: امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا (ص) رواندازى سرخ رنگ داشت و آن را میان خانواده خویش مى پوشید. (سنن النبى(ص)، ص ۱۳۴)
یا وقتى یکى از اصحاب به نام مالک بن اعین به حضور امام باقر ـ علیه السلام ـ شرفیاب شد، دید ایشان لباسى به رنگ سرخ تیره به تن شریف اش دارد. این منظره او را شگفت زده کرد و در پى آن لبخندى زد.
امام که متوجه او شد، فرمود: مى دانم براى چه مى خندى، براى این تن پوش مى خندى. ثقیفه (همسر امام) مرا به پوشیدن آن مجبور ساخته و چون من به او علاقه مندم نمى خواستم ناراحتش کنم. مالک گوید: سپس امام فرمود: اما ما با آن نماز نمى خوانیم و شما نیز در تن پوش سرخ تیره نماز به جا نیاورید. (الکافى، ج ۶، ص ۴۴۷)
این ها نشان می دهد که یک رنگ فی نفسه نمی تواند رنگ بدی باشد بلکه شرایط اجتماعی و زمان و مکان استفاده از آن رنگ نیز بسیار اهمیت دارد.

چرا رنگ مشکی در اسلام کراهت دارد؟

در روایات داریم افرادی که غاصب حق ولایت اهل بیت (ع) هستند، از بنی‌امیه و بنی‌عباس، رنگ مشکی را به عنوان نماد مخالفت با پذیرش وصایت بلافصل امیرالمومنین علی (ع) و مخالفت با جانشینی اهل بیت بعد از پیامبر استفاده می‌کردند. در زمان امام صادق (ع) که زمان تغییر ریل حکومت است، این مسئله از حضرت سوال می‌شود و ایشان می‌فرمایند لباس دشمنان ما را نپوشید. چراکه حتی اگر شما با آن ها موافق نباشید، اما به جمعیت آن ها افزوده می‌شود. البته کراهت رنگ مشکی در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس به دلیل مسائل اجتماعی-سیاسی‌شان ظاهراً مخصوص حضور اجتماعی مردان بوده است نه زنان.
امام صادق علیه السلام فرمودند:
پوشیدن لباس سیاه کراهت دارد مگر در سه چیز که عبارتند از: کفش، عمامه و کساء(کساء به لباس بزرگ مثل عباء وچادر وامثال آن گویند.)(وسائل الشیعه، ج۳ ص۲۷۹)
در واژه قرآنی جلباب که در آیه ۵۹ سوره احزاب آمده است-حتی به رنگ پوشش اشاره شده است، چرا که یکی از معنای «جلب» که در کتب لغت به آن اشاره شده، تیرگی و سیاهی است؛ مثلا «جلبُ الیل» به معنای سیاهی شب می باشد.
این منظور در لسان العرب ذیل ماده جلب، پس از نقل شعری تصریح نموده که گوینده شعر از جلب، سیاهی را اراده کرده است.(لسان العرب، ج۱، ص ۲۶۸) شاید به همین دلیل طبق روایت ام سلمه زنان مومن از پوشش سیاه استفاده می کرده اند.
آیت الله شیرازى در این باره می گوید: استفاده از لباس سیاه به این دلیل که در عصر حکومت عباسیان شعار آنان بوده، مکروه اعلام شده بود. اما در این زمان اگر این رنگ دیگر این ویژگى را نداشته باشد، پوشیدنش هم کراهتى نخواهد داشت و از جمله لباس هاى دشمنان خدا به شمار نمى آید.

پوشش سیاه برای زنان مکروه نیست

مرحوم صاحب جواهر فرموده اند: روایات مربوط به کراهت سیاه پوشی، اساسا شامل بانوان هنگام مواجه با نامحرم نمی شود. ایشان در جواهرالکلام نقل کرده اند: «طبق تصریح کتاب های متعددی از علمای امامیه کراهت پوشش سیاه مخصوص مردان است، زیرا شارع مقدس پوشش غلیظ تر و بیشتری برای زنان هنگام مواجه با نامحرم قرار داده است و رنگ مشکی در مقایسه با رنگ های دیگر به نحو بهتری پوشش غلیظ و بیشتر را تامین می کند. (جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج۸، ص ۲۳۵)
صاحب جواهر در کتابش آورده است: بر اساس تصریح کتاب های گوناگون از اصحاب امامیه، کراهت پوشش سیاه مختص مردان است. (سید رضا پاک نژاد، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج ۱۹، ص ۲۳۵)

معانی و مفاهیم رنگ سیاه

در روانشناسی رنگ ها، می بینیم که هر رنگ تأثیری بر احساسات و هیجانات انسان می گذارد، احساساتی مانند گرسنگی، سیری، خشم و آرامش، و همین طور در شعله‌ور شدن غرایز جنسی و یا در آرام کردن آن نیز تأثیر مستقیم دارد. معانی و اثرات مختلفی که رنگ سیاه بر احساسات و تمایلات انسان دارد عبارتند از:
سیاه نمایانگر مرز مطلق است.
رنگ سیاه مایه تقلیل شهوت است.
این رنگ نوعی اقتدار و «دورباش» را به مخاطب القا می‌کند.
سیاه به معنای «نه» بوده و نقطه‌ی مقابل «بله» یعنی رنگ سفید است.
رنگ سیاه، رنگ تشخص و هیبت است و در میان رنگ ها ابهت بیشتری دارد.
رنگ سیاه موجب استتار و اختفای اشیاء و مانع از دیدن آن هاست.
رنگ مشکی رنگ دانایی برتر است. در غرب، رنگ ردای قضات و وکلا، هنوز مشکی و یا سرمه‌ای بسیار تیره است.
همچنین در روان‌شناسی رنگ‌ها ثابت شده است که این رنگ، رنگی صامت و غیر فعال است و باعث تحریک و جلب توجه نمی‎شود.
رنگ مشکی در یک نگاه دیگر رنگ وقار و اقتدار و از رنگ‌های صامت است که نگاه را سریع به سمت خود جذب نمی‌کند.
بنابراین، خانمی که در مقابل نامحرم و در بیرون منزل، از حجاب مشکی استفاده می‌کند با این کار، مرز مطلق و کاملی بین خود و افراد نامحرم ایجاد می‌نماید. از آنجا که این رنگ نوعی اقتدار و دورباش را به مخاطب القا می کند برای استفاده زنان مسلمان در برابر نگاه های مزاحم بسیار مناسب است.
بسیاری از افراد چه زن و چه مرد برای لباس بیرون مانند کت و شلوار، مانتو و مقنعه از رنگ مشکی استفاده می کنند در حالیکه هیچ اجباری در این مورد وجود ندارد. چادر نیز لباس بیرون از منزل است. در داخل خانه افراد باید از رنگ های شاد استفاده کنند، زیرا زن مسلمان از طرفی از جلوه گری در برابر نامحرم و در جامعه منع شده است و از طرف دیگر در خانه و در برابر همسر خود موظف است خود را به لباس های زیبا، زیور آلات و آرایش بیاراید و جلوه گری کند.